Jerzy Szyłak "Zgwałcone oczy"

Semantyka gwałtu

3. Obraz gwałtu jako atrakcja
Najbardziej charakterystyczny przypadek typowej pornografii komiksowej stanowią włoskie historyjki obrazkowe, zaliczane do tzw. fumetti neri lub fumetti per adulti. Zawierają one opowieści dające się zaliczyć do różnych odmian twórczości awanturniczej, które najczęściej są tylko pretekstem do mnożenia obrazów pełnych brutalności, rozlewu krwi, widoków uszkodzeń ciała i seksualnej przemocy. Ze względu na manifestacyjne wręcz poruszanie się po obszarze "tematów zakazanych", odegrały one istotną rolę w kształtowaniu oblicza komiksów dla dorosłych. Ograniczyła się ona jednak do manifestacyjnego naruszenia obyczajowych tabu.

Niektórzy z opisujących zjawisko fumetti neri badaczy starali się we włoskiej produkcji odnaleźć jakieś cechy indywidualne, czy wskazać tytuły, które miałyby walor wartości estetycznej. Michael Bourgeois i Numa Sadoul widzieli w niej rodzaj antyestetyki, opartej na odwróceniu wartości, polegającej na tym, że "najgorsze stało się najlepsze", właśnie ze względu na przekroczenie granic przyzwoitości i pokazanie tego, czego nie wolno pokazywać⁶. Niemieccy krytycy - Reinhold Reitberger i Wolfgang Fuchs - podeszli do włoskich komiksów z większym dystansem, zabarwionym ironią i uchylili się od wydawania bezpośrednich ocen. Odnotowali jedynie, że powstawały one masowo, pokazując sceny sadystyczne i sado-masochistyczne, i że "zostało tu pokazane wszystko, co doktor Wertham widział i chciał zobaczyć w komiksach, zanim został wprowadzony Kodeks Komiksowy"⁷. Dla Andreasa C. Knigge fumetti neri są już przede wszystkim modelowym przykładem komiksowej pornografii i wykorzystuje je jako przykład do określenia cech wspólnych dla wszystkich jej odmian.

Według Kniggego, obrazy gwałtu w pornograficznych historyjkach obrazkowych są najczęściej uzasadniane tym stereotypem męskiej seksualności, który w akcie płciowym widzi zaspokojenie żądzy silniejszej od ludzkiej woli i przemożną potrzebą tłumaczy zaspokajanie jej wbrew woli partnerki. "W innych wypadkach gwałtu dokonuje większa ilość mężczyzn, albo jest on dziełem osób które zostały ukazane jako naziści, potwory, szaleńcy bądź przedstawiciele innych ras i nacji. Czytelnik, który może dokonać projekcji własnego ja na scenę gwałtu, otrzymuje w ten sposób możliwość zachowania dystansu, który i jemu, i rozbudzonym w nim marzeniom seksualnym nadaje charakter niewinnego voyeuryzmu".

Fumetti neri - jak zauważa Knigge - przynoszą całe spectrum dewiacji seksualnych, najczęściej powielając obrazy uwiedzenia i gwałtu, sadyzmu i masochizmu, pedofilii i nekrofilii (głównie w horrorach), kazirodztwa i zoofilii. "Istnieje agresywna wersja sodomii, w której bezsilna kobieta zostaje zgwałcona przez zwierzę (często jest to wilk z Czerwonego Kapturka). Jej podtekst stanowi pokazanie, że patriarchalna męska agresywność nie ma swych przyczyn w samym mężczyźnie, ale jest rezultatem determinującego jego poczynania fatum, stanowiącego przejaw praw natury i "woli bożej". W znacznie jednak większej liczbie przedstawień sodomii kobieta sama szuka zaspokojenia swych potrzeb przez zwierzę"⁸. W swoim omówieniu Knigge kilkakrotnie zwraca uwagę na to, że w fumetti neri ilość przedstawień kobiet w wizerunkach wielu dewiacji seksualnych przeważa nad przedstawieniami mężczyzn. Nie dotyczy to wyłącznie faktu, że postacie kobiet stanowią lwią część ofiar ukazywanej tu przemocy seksualnej. Takie zjawisko jak masochizm pojawia się w fumetti neri prawie wyłącznie w scenach, w których kobiety doznają rozkoszy w rezultacie poddania ich sadystycznym praktykom. Również sceny kontaktów seksualnych przedstawicieli jednej płci przybierają w tej odmianie produkcji komiksowej jedynie kształt przedstawień miłości lesbijskiej.

Fumetti neri zasługują na jak najniższą ocenę, ale nie sposób o nich nie pamiętać, patrząc na dorobek współczesnego komiksu dla dorosłych. Ich pornograficzność była jednym z wabików, przyciągających do literatury obrazkowej czytelników, którzy już wyrośli z fascynacji przygodami antropomorficznych zwierzątek i ubranych w trykoty herosów o ponadnaturalnych możliwościach. W komiksach, które nie są lub nie chcą być jedynie pornografią, obrazy gwałtu nie są jednak wabikiem, choć jest nim niewątpliwie fakt, że twórcy obrazków naruszyli tabu seksualnego życia bohaterów.


⁶ Zob. M. Bourgeois, Erotik und Pornographie im Comic Strip, Linden 1981, rozdział "Fumetti per adulti"
⁷R. Reitberger, W. Fuchs, op. cit., s. 199
⁸A. C. Knigge, Sex im Comic, Frankfurt/M., Berlin 1985. Referuję tu ustalenia autora, przedstawione w rozdziale 10: Früchte des Südens. Porno-Comics aus Italien. Cytaty pochodzą - kolejno - ze stron 211-212, 213.